Een vertrouwenspersoon: een wettelijke verplichting of slechts een extraatje voor werknemers?

"Wat zie je er goed uit collega!". Een goedbedoeld compliment of gaat dit al te ver? Het is tegenwoordig steeds vaker de vraag welke opmerkingen nog wel kunnen worden gemaakt en wat als grensoverschrijdend wordt beschouwd.

In andere gevallen, zoals bij pestgedrag onder collega's, discriminatie of seksuele intimidatie op de werkvloer, is het vaak duidelijker dat er een grens wordt overschreden. Maar hoe zit dit eigenlijk in juridisch opzicht? In dit artikel besteed ik aandacht aan enkele arbeidsrechtelijke regels en een ingediend wetsvoorstel waardoor de werkgever verplicht zou worden om een vertrouwenspersoon aan te stellen.

Wettelijke bepalingen

De Arbeidsomstandighedenwet (hierna: ‘Arbowet’) verplicht werkgevers om een veilige werkplek voor het personeel te creëren. Die veilige werkplek ziet zowel op de veiligheid en de gezondheid van de werknemers, als op alle met de arbeid verbonden aspecten. Seksuele intimidatie wordt in de Arbowet aangemerkt als ‘psychosociale arbeidsbelasting’. Werknemers dienen zoveel als mogelijk beschermd te worden tegen lichamelijke, psychische en sociale klachten. Om de meest optimale arbeidsomstandigheden te waarborgen, dient de werkgever een hiertoe gericht beleid te voeren. Het aanstellen van een vertrouwenspersoon kan daar een belangrijk onderdeel van zijn. Ik schrijf bewust 'kan', aangezien het aanstellen van vertrouwenspersoon nog geen verplichting voor de werkgever is.

Taken vertrouwenspersoon

Een werkgever heeft op dit moment zelf de keuze of hij een vertrouwenspersoon aanwijst. Het voordeel van een vertrouwenspersoon is dat werknemers een onafhankelijk persoon geheel vertrouwelijk kunnen benaderen, indien bijvoorbeeld sprake is van ongewenst gedrag. Volgens de Nederlandse Arbeidsinspectie gelden als taken van een vertrouwenspersoon onder andere het verzorgen van de eerste opvang van werknemers die zijn lastiggevallen en hulp/advies nodig hebben, het bekijken van een oplossing in de informele sfeer, het informeren van het slachtoffer over andere mogelijkheden zoals klachtprocedures en het bieden van begeleiding in dergelijke procedures. Ook het adviseren/ondersteunen van leidinggevenden en management bij het voorkomen van ongewenst gedrag en het intern geven van voorlichting over de aanpak van ongewenst gedrag, kan onder de taken van een vertrouwenspersoon vallen.

De werkgever kan ervoor kiezen om intern en/of extern een vertrouwenspersoon aan te stellen. Het voordeel van een interne vertrouwenspersoon is dat deze de organisatie in principe goed kent en de lijntjes met collega’s kort zijn. Dat zou echter ook een nadeel kunnen zijn, omdat collega’s de drempel om naar deze interne, voor hun bekende, vertrouwenspersoon te stappen mogelijk (te) hoog vinden. Juist de afstand tot een externe, onbekende vertrouwenspersoon zou de onafhankelijkheid ten goede kunnen komen.

Wetsvoorstel verplichtstelling vertrouwenspersoon

Hoewel een vertrouwenspersoon nu nog als extraatje voor werknemers kan worden gezien, is er beweging op het gebied van het verplicht aanwijzen van een vertrouwenspersoon. Op 7 oktober 2020 en later opnieuw op 25 januari 2022 is het Wetsvoorstel tot wijziging van de Arbeidsomstandighedenwet in verband met het verplicht stellen van een vertrouwenspersoon bij de Tweede Kamer ingediend. Initiatiefneemster Senna Maatoug (GroenLinks) beoogt hiermee iedere werknemer een wettelijk recht op toegang tot een vertrouwenspersoon te geven. Dit recht zou volgens haar onafhankelijk moeten zijn van de grootte van de organisatie en de welwillendheid van de werkgever. In de toelichting bij het wetsvoorstel wordt verwezen naar recente grensoverschrijdende gevallen, zoals - wat niemand zal zijn ontgaan - de situatie bij The Voice of Holland. Door de wettelijke verplichting wordt verwacht dat er meer aandacht voor het onderwerp komt, waardoor werkgevers het belang zullen gaan inzien van een onafhankelijk vertrouwenspersoon.

Het enkel in de wet verplicht stellen van het hebben van een vertrouwenspersoon is volgens de initiatiefneemster onvoldoende. De Arbowet zal concrete waarborgen moeten bieden om ervoor te zorgen dat de vertrouwenspersoon onafhankelijk zijn/haar werk kan doen en waardoor de rechtspositie van de vertrouwenspersoon wordt versterkt.

Procedure wetsvoorstel

Op dit moment ligt het wetsvoorstel bij de commissie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (hierna: ‘SZW’). Deze commissie controleert de wetgeving en het beleid van de minister en staatssecretaris van het ministerie SZW. Het wetsvoorstel ter verplichtstelling van een vertrouwenspersoon staat op de agenda van de procedurevergadering op dinsdag 15 november 2022. Tijdens deze vergadering kunnen de leden uit de fracties schriftelijk commentaar geven op het wetsvoorstel.

Na de schriftelijke ronde binnen de commissie zal een debat in de Tweede Kamer volgen, waarbij de fracties met de ministers in gesprek gaan over het wetsvoorstel en de eventueel voorgestelde wijzigingen. Pas nadat het wetsvoorstel óók in de Eerste Kamer is aangenomen, zullen de nieuwe regels in werking treden. Het is op dit moment dus nog niet zo ver dat het aanwijzen van een vertrouwenspersoon een wettelijke verplichting voor de werkgever is.

Mocht u naar aanleiding van dit artikel advies wensen over het instellen van een vertrouwenspersoon binnen uw organisatie of een ervaring hebben gehad met ongewenst gedrag op de werkvloer, dan kunt u natuurlijk altijd contact opnemen met een van onze arbeidsrechtspecialisten.

Merel Brokx
Advocaat Arbeidsrecht

Koch Advocaten
brokx@kochadvocaten.nl

Altijd op de hoogte blijven? Volg ons op Linkedin!